Paslanmaz çelik, yüksek alaşımlı çeliğin ağırlıklı olarak anti-korozyon özellikleri için kullanılan adıdır. Paslanmaz çelik ailesinin temel özelliği hepsinin en az % 10,5 krom içermesidir. Bu özellik çeliğin aşındırıcı atmosferler veya aşındırıcı kimyasal ortamlara karşı koymasını sağlar. Paslanmaz çeliğin 5 farklı kategoriye ayrılmış 60 farklı çeşidi vardır. Paslanmaz çelik, karbon çeliğinden ve alaşımlı çelikten pahalı olmasına ve de global pazarda kullanımının daha az olmasına rağmen dünya piyasalarında çok önemli bir yere sahiptir.
PASLANMAZ ÇELİĞİN TARİHİ
Paslanmaz çeliği 1913 yılında İngiliz doğumlu Harry Brearly keşfetmiştir. Bir deney esnasında, çeliğin içindeki krom oranının %12 ve üzerine çıkartıldığı zaman çeliğin korozyona olan direncinin arttığını gözlemlemiştir. Harry Brearly, paslanmaz çeliğin temellerini atan kişi olarak bilinir ve birçok paslanmaz çelik çeşidinin geliştirilmesine katkıda bulunmuştur. Paslanmaz çeliğin gelişim süreci 1. Dünya Savaşı esnasında durma noktasına gelmiştir. 1920lerin sonlarına gelindiğinde martensitic ve austenitic paslanmaz çelik çeşitlerinin en kullanışlı türler olduğu anlaşılmıştır. Martensitic paslanmaz çelikler %13 ile %18 arasında krom içerirken austenitic paslanmaz grubu ise %18 krom ve % 8 nikel içerir. Günümüz piyasalarında paslanmaz çelik terimi, içerisinde minimum %10,5 krom bulunduran ve korozyona dayanımı yüksek olan çelik manasında kullanılır. Krom sayesinde çeliğin etrafında kendini yenileyebilen bir tabaka oluşur ve bu da çeliğin paslanmasını önleyen en önemli faktör sayılır. Paslanmaz çeliğin gelişimi günümüzde de devam etmektedir ve 5 ana gruba ayrılır;
– Ostenitik
– Ferritik
– Martenzitik
– Dublex
– Çökeltme sertleşmesi uygulanabilen alaşımlar
PASLANMAZ ÇELİK ANA KATEGORİLER
300 Serisi Ostenitik- Alaşımlar: 301, 302, 303, 304, 305, 308, 309, 310, 314, 316, 321 seri paslanmaz çelikler krom ve nikel içerirler. Isıl işlem uygulamak mümkün değildir ve de mıknatıs tutmazlar. Şekil alabilme kabiliyetleri yüksektir. 300 serisi veya östenitik paslanmaz çelikler dünya paslanmaz çelik üretiminin yaklaşık %70 ‘ini oluştururlar. Östenitik yapı yaklaşık olarak %8–10 ‘luk bir nikel ilavesiyle oluşur. Fakat, nikel tek başına östenitik yapıyı oluşturmaz.Mangan, nitrojen, karbon ve bakır gibi diğer elementlerin de yardımıyla östenitik özellik oluşturulur. Molybdenum takviyesi ile paslanma dayanıklılığı arttırılan. Dekorasyonda,makine imalatında, beyaz eşyada, kimya sanayinde ve evye imalatında kullanılır.
Molybdenum takviyesi ile paslanma dayanıklılığı arttırılır.
400 Serisi Ferritik – Alaşımlar : 405, 409, 429, 430, 434, 436, 442… Bu serideki paslanmaz çelikleri ise krom içerir. Mıknatıslanabilir fakat ısıl işleme tabi tutulmazlar. Ferritik paslanmaz çelikler genelde nikel içermeyip yüksek krom içeren (%12 ile %30 arasında), molibden, titanyum vanadyum gibi karbür yapıcı ve ferritik yapıyı istikrarlı kılan alaşım elementleri içeren bir paslanmaz çelik gurubudur. Genelde içerdikleri yüksek krom oranı, ferritiklere çok yüksek bir korozyon direnci sağlar. Daha çok yakın akrabaları olan karbon çeliklerin özelliklerine yakın mekanik ve fiziksel özelliklere sahip olan ferritik paslanmaz çelikler, östenitiklerin tersine manyetiktirler, düşük karbon içerikleri nedeniyle ısıl işleme tabii tutulamazlar ve kolayca haddelenebilirler. Bu tür çeliklere tek uygulanabilen ısıl işlem tavlama işlemidir.Ostenitikler kadar şekillendirilmeye uygun değildirler.
| Notation | Symbol | Chemical Composition | |||||||
| C | Si | Mn | P | S | Ni | Cr | Others | ||
| 301 | STS301 | ≤0.15 | ≤1.00 | ≤2.00 | ≤0.045 | ≤0.030 | 6.00~8.00 | 16.00~18.00 | – |
| 301L | STS301L | ≤0.030 | ≤1.00 | ≤2.00 | ≤0.045 | ≤0.030 | 6.00~8.00 | 16.00~18.00 | Less than 0.20 N |
| 304 | STS304 | ≤0.08 | ≤1.00 | ≤2.00 | ≤0.045 | ≤0.030 | 8.00~10.50 | 18.00~20.00 | – |
| 304L | STS304L | ≤0.030 | ≤1.00 | ≤2.00 | ≤0.045 | ≤0.030 | 9.00~13.00 | 18.00~20.00 | – |
| 304J1 | STS304J1 | ≤0.08 | ≤1.70 | ≤3.00 | ≤0.045 | ≤0.030 | 6.00~9.00 | 15.00~18.00 | Cu 1.00~3.00 |
| 305 | STS305 | ≤0.12 | ≤1.00 | ≤2.00 | ≤0.045 | ≤0.030 | 10.50~13.00 | 17.00~19.00 | – |
| 316 | STS316 | ≤0.08 | ≤1.00 | ≤2.00 | ≤0.045 | ≤0.030 | 10.00~14.00 | 16.00~18.00 | Mo 2.00~3.00 |
| 316L | STS316L | ≤0.030 | ≤1.00 | ≤2.00 | ≤0.045 | ≤0.030 | 12.00~15.00 | 16.00~18.00 | Mo 2.00~3.00 |
| 321 | STS321 | ≤0.08 | ≤1.00 | ≤2.00 | ≤0.045 | ≤0.030 | 9.00~13.00 | 17.00~19.00 | More than 5×C% Ti |